Bu gün Azərbaycan təhsilində ciddi problemlər, vətəndaşları narahat edən və həllini tapmayan məsələlər olduqca böyük miqyaslıdır. Əvvəlki dövrlərə, çox uzağa yox, elə valideynlərimizin orta məktəb dövrünə nəzər salsaq hər şey kimi təhsildə də effektsiz və acınacaqlı dəyişikliyin şahidi olacağıq. Əvvəllər müəllim sözü çox dərin və olduqca ağır bir kəlimə idi. Müəllim deyəndə insanlarda ciddi bir mimika, bilgi dolu baxışlar, adi insandan fərqli bir aura yaradan düşüncə və möhtəşəm bir hörmət sezilirdi.
Hətta bir tanışım var, o mənə bir dəfə belə bir əhvalat danışdı:
“ Bizim bir orta yaşlı kişi müəllimimiz vardı, uşaqlıqdan həmişə düşünürdüm ki, müəllimlər məktəbdə necə görünürlərsə gündəlik yaşamlarında da elədir. Mən bu müəllimimizin yemək yemədiyini, su içmədiyini və həmişə iş ciddi iş geyimində olduğunu fikirləşirdim, onu həmişə fərqli formada ayırırdım cəmiyyətdən. Bir gün təsadüfən məktəbdən evə gedərkən həmin bu müəllimi həyətində ev geyimində gördüm. Mənə çox qəribə göründü. Ondan sonra düşünməyə başladım ki, müəllimlər də bizi kimi həyat yaşayır, yemək yeyir, su içir və evdə fərqli rahat geyimdə olurlar. Bu durum mənim baxışımı yenilədi.” Bunu mənə danışan tanışımın da məqsədi beyinlərdə indiki dövr ilə əvvəlki dövr arasında yaranan uçurumu anlatmaq idi. Bəli, bu gün artıq müəllim anlayışı çox adiləşib. Bəs bunun səbəbini bilirikmi? Niyə 30il əvvəlki bu cür düşünən beyin ilə bugün fikir ayrılığı yaranıb? Cəmiyyətdə onlara münasibət tam başqa oldu halda, müəllimin nüfuzu tədricən azaldı. Məktəbdə müəllim-şagird münasibəti dəyişilməyə başladı. Cəmiyyətdə yeni yola, bazar iqtisadiyyatına qədəm qoyuldu. Bəli, etiraf edək ki, bazar iqtisadiyyatının inkişafı dövründə aşağı səviyyəli əmək haqqı alan müəllim öz maddi durumunu yaxşılaşdırmaq üçün əyri yola yönəldi. Təhsilin bəlası o gündən başladı. Bu gün valideynlər istər orta məktəbdə oxuyan şagird övladlarının, istərsə də ali təhsil ocaqlarında “təhsil alan” tələbə adını daşıyan uşaqlarının vəziyyətlərindən gileylənirlər. Təhsil müəssisələrində vəziyyət heç də ürəkaçan deyil. Təhsilimizdə rəsmən bazar açılıb. Gündən-günə bu vəziyyət daha da ağırlaşır. Yuxarıda qeyd etdiyimiz müəllim anlayışının bu gün dəyişməsində bu fakt aparıcı rol oynayır. Çünki şagirdindən rüşvət alan müəllim heç vaxt o şagirdin gözündə ciddi, məsum və ali şəx kimi görünə bilməz. Bilgi verəcəyi şagirdinin gözünün içinə dik baxa bilməyən bu günün müəllimi, gələcək nəslin yaddaşına və xatirələrə bu şəkildə həkk olunur. Ali təhsil ocaqlarında isə bu durum daha dəhşətlidir. Semestr imtahanlarında açıq bazar hökm sürür. Sanki bazarlıq edər kimi hər bir fənnin tələbə üçün qiyməti artıq müəyyənləşdirilib və müəllim tərəfindən tələbəyə bu qiymət “sunulur”. Bəli, təhsil müəssisə rəhbərlərinin, imtahanların birbaşa komputer vasitəsilə olduğunu və belə olan halda tələbədən pul alınmadığını “gözəsoxacağı” qaçınılmazdır. Düzdür, imtahanlar komputerle aparılır, amma imtahana girmək üçün semestr keçid balını müəllim yazsın deyə tələbəyə hər fənn üçün ayrıca “bəlirlənmiş qiymət” söylənilir. Məcbur olan tələbə ailədən bu pulu alıb hər fənn üçün keçid balını yazdırmalıdır. Əks təqdirdə imtahana buraxılmayacaq. (şəxsi və praktiki yaşanmışlıqdan) Ikinci tərəfdən, bu günlərdə dövlət sifarişli əsaslarla oxuyan 4-cü kurs tələbəsi olan bir xanımla bu barədə söhbətimiz oldu. Xanım universitetdə əlaçı təqaüdü alır və buna yuxarıda qeyd etdiyimiz “bazar iqtisadiyyatı” vasitəsilə nail olur. Daha dəhşətlisi isə bu tələbənin mənə, diplom işinin hazırlanması və imtahan zamanı müəllim tərəfindən qiymətləndirilməsi üçün 800 manat ödəniş etməsi gərəkdiyini söyləməsi oldu. Sual verdim ki, diplom müdafiəni niyə özün hazırlamırsan? Cavabı isə belə oldu: “hazırlasam belə o pulu verməyincə mən diplom almayacam, yəni diplom müdafiə yazımı və şifahi danışığımı qəbul etməyəcəklər”.
Valideyn isə boğazından kəsib 4il əziyyətlə oxutdurduğu övladının son nəticəsi üçün qeyd-şərtsiz bununla razılaşır.
Bəs bunun kökü nədədir? Müəllimi bu yoldan necə çəkindirmək olar? Şərəfli peşəni bu ləkədən necə təmizləmək lazımdır? Cavab isə məncə, ilk düşüncədə çoxlarınızın ağlına gələcək: “Müəllimi dolandıra biləcək, onun minimum tələblərini ödəyə bilən əmək haqı vermək”.
Bu heç də təhsildə olan problemlərin hamsının təsviri deyildir. Sadəcə çox cüzi bir hissəsidir. Amma, bu problemlər müasir dövrdə təhsilin ən əsas kardinal sorunudur.
Təmiz, rüşvətsiz, məsum, saf bir toplum üçün bəzi nüanslara yenidən baxılmalıdır. Gəlin peşəmizdən asılı olmayaraq sahib olduğumuz sənətimizin şərəfini hər şeydən üstün tutaq, yalnız bu halda toplumumuzu rüşvətdən azad edə bilərik!
Aysel Abdullazadə
20.05.2014
Yorumlar
Yorum Gönder